DOCUMENTS ET PIECES JUSTIFICATIVES

Sommaire

Chartre concernant la seigneurie

Document I

Hersandis, uxor Wlgrini, in extremà parte posita, omnia que habebat in ecclessia Sti Michaelis sancte Marie de Longo Ponte donavit, scilicet duas partes de decimaria ipsius eccliesie, hoc est, de annona, de vino, de lino, de cambe, de ovis, de porcis, de vitulis et de omnibus omnino rebus. Post obitum vero ejus, antequeam ipsa ad tumulum deferretur, Ulgrinus, vvir ejus, et Guido frater ejus de Lynais, istam donacionem per scyphum Sti Marcarii super altare Sancte Marie posuerunt. Hujus rei sunt testes : Harduinus presbiter, Frotgerius decanus, Ulgrinus, Gaufridus, Bernoala, Guido de Lanorvilla, Guido filius Aldeberti, etc.....

(Charte de l'année 1090. Cartulaire du prieuré de Longpont publié à Lyon, chez Louis Perrin et Marinet - 1879.)

Document II

Notum fieri volumus tam futuris quam presentibus quod Milo, Milonis filius, Guidonis Troselli frater, ab Hugone de Crecio male captus apud Castellum Forte, Deo et Sancte Marie de Longo ponte et monachis ejusdem loci, in presentia Domini Henrici prioris, dedit quod habetat apud Longum Pontem et medietatem culturarum suarum, se ipsum etian, si moreretur, tumulandum.

Hujus rei sunt testes : Teodoricus monachus, Rogerius qui vocatur Paganus de Sancto Yonio, Hugo frater ejus, Bartholomeus filius Hungerii, Galterius qui tune temporis Miloni serviebat. Post aliquantum vero temporis, idem Milo, tam crudeli tamque inauditâ morte apud Castellum forte occisus et a priore Henrico apud Longum Pontem allatus, in presentia Ludovici regis et Girberti parisiensis episcopi et Bernerii decani et Stephani archidiaconi aliorumque multorum tam clericorum quam laicorum honorifice sepultus est. Quo audito, Rainaldus, frater ejus, tristis mestusque a Trecassina urbe cum ne otibus suis et Manasse, vicecomite Senonensi, venit ad Longum Pontem videre fratris sui sepulluram ibique, fusis lacrimis, ad altare Sti Petri pro ejus animâ missam cantare fecit. Eodem die rediens ad Castrum montis Letherici, in domum Duranni prepositi, donum quod fecerat suprenominatus Milo sancte Marie concessit et in manu Henrici prioris dedit, excepto quod inde retinuit, videlicet prata, mdietatem culturarum et clientium suorum tantummodo corpora, Stephani videlicet et Duranni. Quod viderunt et audierunt hii : Manasses de Villamor, Milo filius ejus, Symon de Breis, Guido de Dampetrâ,Hugo de Plessei, Clarembaldus de Cappis, Tevinus de Forgiis, Galterius dapifer, Thomas de Brueriis, Rogerius qui vocatur Paganus de Sto Yonio, Hogo frater ejus, Burchardus de Vallegrinosâ, Balduinus filius Rainardi, Hugo de Brueriis, Petrus filius ejus, Galterius Rochardus, Ebrardus Chosis, Thomas de Castro-Forti, Godefredus Gruel, Bencelinus, Aymo de Norvilla, Durannus, Robertus qui vocatur Paganus de Porta, Arooldus major, Landricus filius ejus, Tebertus, Gaufredus major, Bernadus famulus, Rogerius famulus.

(Charte de l'année 1117. - Cartulaire de Longpont.)

Document III

Guillelmus, filius Guillelmi Cochivi, mutuavit et dedit in tuicione contra omnes calumpniantes, pro animabus patris et matris sue, Deo et sancte Marie de Longo Pnote et monachis ejusdem loci, quicquid pater suus apud Champlant hatuerat et ipse post eum habuit, videlicet in hospite, in terris, in vineis, in paagio, in roagio, excepto feodo molendini quem Radulphus Baudus tenebat de eo ; et pro hoc dederunt ei prior Henricus et monachi similiter in tuicione quatuor hospites censuales apud Britiniacum, Tescelinum et fratrem ejus, Helinvisam et Holdeburgem, quas habetant de Aymone, filio Herci de Donjone et unum equum in pretio quiinquaginta solidorum. Hoc autem concessit Hugo frater ipsius Guillelmi, Aymo de Norvilla avunculus ejus, Guido et Thomas filli ipsius Aymonis, Ursus filius Normanni de Stampis, nepos jam dicti Guillelmi. Hii itaque omnes de hoc miserunt donum super altare sancte Marie....

(Charte de l'année 1110. - Cartulaire de Longpont.)

Document IV

Charta de lite pacificata inter priorem de Castris et Comitissam de Norvilla et aliis super foragio et aliis rebus.

In nomine sancte et Individue Trinitatis, Ego, Mauricius Dei gratia Parisiensis ecclesie humilis minister, universis ad quos presentis scripti pagina pervenerit notum tieri volo quod cum in presentia nostra diu litigassent, ex una parte, prior Sti Clementis de Castris et, alia parte domina Comtissa de Norvilla et Robertus de Repenti et Gallerius de Granchiis super faragio et pedagio domus in qua carnifices habent et exercent apud Castras ; tandem, post multas objectiones et litigia, in hune modum composuerunt : domina si quidem Comitissa, Robertus et Galterius, pro jure quod in predicta domo monachi habetant, monachis hostitiam quam tenet Renardus de Chervrosia perpetuo possidendam dederunt et quicquid juris in eadem hostitia habetant monachis perpetuo quittaverunt, duos quoque solidos et octo denarios censuales et sex denarios de garda quos predicta domina Comitissa habetat in vineis que pertinent ad priorem de Longovillari, cum omni jure et pressoragio monachis perpetuo quittavit, duodecim denarios censuales quos vinea Gerardi Luce debet et pressoragium et quicquid juris in eadem vinea domina  Comitissa habetat monachis perpetuo quittavit ; monachi vero quittaverunt ei quicquid juris habebant in predicto carnificio. Hanc compositionem firmiter tenendam domina Comitissa, Robertus et Galterius, Guido miles et Philippus filii domine Comitisse, fide interpositâ, firmaverunt et fidejussores garandie dederunt domimum Thomam de Brueriis, dominum Philippum de Sto Yonio, Adam patruum predicte domine.

(Charte de l'année 1190. - Cartulaire de St Maur. - Archives nationales.)

Document V

Philippus Dei gratiâ Francorum rex : Notum facimus universis tam presentibus quam futuris quod nos, dilecti nostri Guillelmi de Denonvilla militis supplicationibus annuentes, eidem concessimus, de gratia speciali, ut ipse triginta libratas terre sue, de sexaginta libratis terre quas habere se asserit in villa et territorio de Norvillâ, juxta Castras, subtus Montem Lerhicum, videlicet septem libras, duodecim solidos et quatuor denarius census parisiensi adpreciatas anno qualibet ad decem librras annui redditus,, item septem directuras, directurâ qualibet unius sextarii avene, unius minoti furmenti, duorum caponum et duorum denariorum, anno quolibet aprecietas in redditibus annuis quatuor libras et quatuor solidos parisiensium, item campipartem viginti quatuor arpentorum terre, apreciatam septtuaginta solidos parisiensium, item unum arpentum cum dimidio vince, apreciata viginti solidos parisiensium annui redditus, quas sibi amortizamus per presentes, personis ecclesiasticis, religiosis, secularibus vel aliis quibuscumque alienare, vendere aut alienare valeat, vel sibi heredibus successoribusque suis et ab eo causam habituris retinere et alias facere suam omnimodam voluntatem et quod persone quevis alie quibus forsan idem miles predictas trignata libras terre alienare, vendere aut donare contigeret, dictas triginta libras teneant, habeant et in manu mortua perpetuo possideant pacifice et quiete absque occasione vendendi, vel extra manum suam ponendi aut prestandi nobis vel successoribus nostris aliquam financiam pro eisdem, salvo in aliis jure nostro et quolibet alieno. Quod ut firmum et stabile permaneat in futurum hiis presentibus litteris nostrum fecimus apponi sigillum. Actum apud Vivarium in Bria, anno Domoni millesimo trecentesimo non, mense Julio.

Sur le repli : Per Dominum Inguerranum. J. de Templo.

(Archives nationales. - S. 6397. N° 20.)

Sommaire

Abbaye de Villiers. - Mouvance de Ballainvilliers.

Document VI

De domino Renaudo de Plesseio et Margareta uxore sua qui invadiarunt decimam suam de Lanorvilla capellanie beate Marie de Corbolio.

Odo, Dei gratia parisiensis episcopus, omnibus presentes litteras inspecturis in Domino salutem. Notum facimus quod constituti in presentia nostra Renaudus de Plesseio et Margerate uxor ejus recognoscunt se invadiasse pro viginti libris parisiensibus decimam bladi de Lanorvilla graenagrii sui et hostitum suorum et censivarum capellanie beate Marie Corboleii de martion in martium redimendam, et hoc, fide interposita, se promiserunt servaturos et garantiam laturos. Hanc etiam invadiationem laudavit Domina femina de Bellenviler de cujus feodo mavet decima et tam ipsa quam Philippus de Sancto Verano et Hugo, ejus filius, ejusdem se fidejussores, fide data, constituerunt et promiserunt garantiam laturos. Actum anno gratie millesimo ducentesimo tertio, mense aprili, Pontidicatus nostri anno septimo.

(Archives nationales. - LL. 175.)

Document VII

Johannes, Dei dignatione Sancti Victoris Parisensis dictus abbas, unversis presentem chartam inspecturis in Domino salutem. Noverint unisersi quod Margareta de Lanorvilla et Henricus filius ejus, Reginaldus de Garancier, miles, maritus ejusdem Magarete, in nostra presentia constituti quittaverunt Letitie et Ysabelli, filiabus ipsius Magarete et sororibus dicti Henrici, totam decimam quam ipsi habent de blado apud Lanorvillam tam in terris propriis quam in aliis volentes et concedentes ut due dorores, Letitia et disponant pro suo beneplacito voluntatis ; promiserunt autem, fide mediente, predicti Margareta et Reginaldus, vir suus, et Henricus quod contra quittationem predictam per se aut per alium venire aliquatenus non presument. In cujus rei testimonium presentes litteras sigillo nostro fecimus muniri. Actumm anno Domini millesimo ducentesimo vicesimo quinto, mense Novembre.

(Archives de Seine-et-Oise. Fond de Villiers.)

Document VIII

Guillelmus, permissione devinà paisiensis ecclesie minister indignus, presentes litteras inspecturis salutem in Domino. Notum facimus quod in nostra presentia constituti domina Margareta de Lanorvilla, Philippus de Garanciers, Petrus de Valenton, Letitia et Ysabella, filie dicte Margereta, uxores dictorum Philippi et Petri, recognoverunt quod inter se disiverunt totam hereditatem que fuit defuneti Reginaldi de Plesseio, quondam mariti ispsius Margarete, et hereditatem moventem ex parte dicte Margarete in duas partes, quarum una pars assignata est super totam terram de Lanorvilla quam dictus Petrus et uxor sua Letitia scilicet receperunt gratanter pro medietate hereditarii predictorum. Totum vera residuum erit ipsius Margarete, et Philippi, et Ysabellis, uxoris sui, in quo residuo Petrus et ejus uxor in vita dicte Margarete, sive post mortem ejus non poterunt reclamare. Si vero terra de Lanorvilla inveniretur plus valere quam  residuum, illud quod plus invenirent eisdem Margarete, Philippo et uxori sue restituere tenerentu. Actum anno domini millesimo ducentesimo trigesimo quarto.

(Archives de Seine-et-Oise.)

Document IX

Omnibus presentes litteras inspecturis officialis curie Parisiensis salutem in Domino. Noctum facimus quod in nostra presentia constitua nobilis mulier domina Margareta de Norvilla recognovit quod dederat olim Petro de Valentone, armigero, in maritagium cum Letitia, filia ipsius domine Margarete, totam teneuram suam quam habebat et possidebat, ut dicebat, apud Norvillam et in territorio de Norvilla in vineis, pratis, terris, domibus et aliis possessionibus moventem jure hereditatis ex parte dicte domine, Margarete, ut dicebat, volens et concedens quod prefati Petrus et Letitia ejus uxor, filia dicte domine, heredesque ipsorum teneant et possideant totam teneuram predictam cum omni justitia et jure et decimis ad dictam teneuram pertinentibus et promisit dicta domina Margareta, fide in manu nostra corporaliter prestita, quod contra donacionem et concessionem hujusmodi per se, vel per alium, non veniet in futurum et quod in dicta teneura et in decimis dicte teneure et in aliis rebus ad dictam teneuram pertinentibus nihil de cetero reclamabit. Domina Ysabella, soror dicte Letitie, et dominus Philippus, miles, ejus maritus, et Johannes, armiger, frater dictarum sororum, coram nobis constituti predictam donacionem et concessionem voluerunt et concesserunt et se contra non venturos in futurum, fide media, promiserunt anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo quinto, mense februario.

(Archives de Seine-et-Oise.)

Document X

Omnibus presentes litteras inspecturis officialis curie Parisiensis in Domino salutem. Notum facimus quod in nostra presentia constitutus Guillelmus de Balemvillari armiger, recognovit quod domina Petronilla de Lanorvilla, vidua, dederat et concesserat in eleemosinam puram et perpetuam abbatisse et conventui de Villaribus. Cisterciensis ordinis, decimam quam ipsa Petronilla habebat apud Lanorvillam moventem primo loco de feodo ipsius Guillelmi, ut dicebat, quam donacionem et concessionem idem Guillelmus, coram nobis constitutus, volens, laudans, pariter et acceptans quittavit et cessit dictis abbatisse et conventui et carum monasterio, in perpetuum, omne jus et dominium et omnes actiones reales et personales quod, seu etiam competebat in dicta decima sive ratione ejusdem decime, nihil juris, jurisdictionis, justitie, dominii et quantum ad proprietatem et quantum ad possessionem sibi aut ejus heredibus retinens in decima predicta, promittens idem Guillelmus, fide in manu nostra prestita corporali, quod contra promissa, vel aliquod promissorum perse, vel per alium, non veniet in futurum et quod dictam decimam dictis abbatisse et conventui et earum monasterio in manu nostra garantizabit et liberabit ad mores et consuetudines Francie contra omnes, quantam ad se pertinet, tanquam primus dominus feodi in decima supradicta ; promisit insuper, sub prestita fide, quod Alipdis, uxor ejus, omnia et singula suprascripta rata et firma perpetuo habebit et inviolabiliter et quod contra ea non veniet in futurum jure hereditario ratione dotalicii aut aliquo quoquo modo, pro quibus omnibus idem Guillelmus coram nobis confessus est se jam a dictis monialibus septem libras parisienses numerata pecunia recepisse. Datum anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo quinto, mense Novembre.

(Archives de Seine-et-Oise.)

Document XI

Universis presentes litteras inspecturis officialiscurie Parisiensis salutem in Domino. Notum facimus quod coram nobis constituti dominus Guillelmus de Denonvilla, miles, domina Odelina, uxor ejus, diocesis Carnotensis, dominus Johannes de Tygriaco, miles, et domina Margareta, uxor ejus, soror dicte Odeline, diocesis Parisiensis, asserunt, prout credebant, quod domicella Petronilla de Lanorvilla, vidua, mater dictarum Odeline et Margarete, quondam dedit et concessit in puram et perpetuam éleemosinam abbatisse et conventui de Villaribus, Cisterciensis ordinis, diocesis Senonensis, decimam quam ipsa Petronilla habebat apud Lanorvillam et in territorio ejusdem ville et locorum aliorum circum adjacentium ; asserunt etiam coram nobis dictio Guillelmus, Odelina uxor ejus, Johannes et Margareta uxor ejus quod domina Agnès de Seinvilla et Guillelmus ejus filius dederunt et concesserunt in éleemosinam puram et perpetuam eisdem abbatisse et conventui sexaginta arpenta terre, vel circiter, sita apud Lanorvillam et prope camdem villam, etiam viginti solidos parisiensis, vel circiter, minuti census sive capitalis, que omnia ipsi Agnès et Guillelmus habebant super terris sitis apud Lanorvillam et in territorio ejusdem loci, etiam quamdam pieciam vinee quam ipsi Agnès et Guillelmus habebant apud Lanorvillam et quoddam herbergagium sive proprisium et viridarium contiguum dicto porprisio cum pertinanciis ejus porprisii, quorum sexaginta arpentorum, vel circiter, decima est de decima collata, ut credebant, ut dictum est eisdem abbatisse et conventui a dicta Petronilla. Recognoverunt insuper dicti Guillelmus, Odelina uxor ejus, Johannes, Margareta uxor ejus, soror dicte Odeline, quod decim, terra, census, herbergagium, viridarium cum pertinanciis ejus movebant secundo loco de feodo ipsorum ratione dictarum Odeline te Margarete de quarum hereditate movebat feodum predictum, ut dicebant, et quod liberi Guillelmi de Bellenviler defuncti existentes, ut dicitur, in ballo Alipdis matris sue et Guiardus de Lers et Johanna uxor ejus, soror quondam dicti Guillelmi, res predictas tenebant immediate in feodo ab eisdem ; quas donaciones et concessiones factas eisdem abbatisse et conventui, ut dictum est, et omnia alia supradicta dicti dominus Guillelmus, Odelina uxor ejus, dominus Johannes et Margerata uxor ejus coram nobis specialiter et expresse, sponte et ex certa scientia voluerunt, acceptaverunt et rata habuerunt et quittaverunt, cesserunt et remiserunt et nune et in perpetuum. Datum anno Domini millesimo ducentesimo quinquagesimo, mense Decembre.

(Archives de Seine-et-Oise.)

Document XII

Omnibus presentes litteras inspecturis Stephanus, decanus christianitatis Stampensis, salutem in Domino. Notum facimus quod in nostra presentia constituta nobilis domina Margareta, quondam uxor defuncti Reginaldi de Garanteriis, dicta de Borna, recognovit se in parum et perpetuam eleemosinam constituisse monialibus de Villaribus, juxta Feritatem Aliesis, totam decimam suam quam dicta Margareta de Boorna habebat, ut dicebat, mocentem de hereditate sua sitam apud Lanorvillam, juxta Castras, fiduciam prebens dicta videlicet Margareta quod contra dictam collationem dicte decime per se, vel per alios, non veniet in futurum, nec in dicta decima jure proprietatis, dotis, hereditatis, seu aliquo jure alio aliquid de cetero reclamabit, vel faciet reclamari. Datum anno Dni millesimo ducentesimo quinquagesimo quarto, mense martio.

(Archives de Seine-et-Oise.)

Document XIII

Omnibus presentes litteras inspecturis officialis curie Parisiensis salutem in Domino. Notum facimus quod coram nobis constituta nobilis mulier Odelina, relicta defuncti Guillelmi de Denonvilla, militis, dedit et quittavit in puram et perpetuam eleemosinam abbatisse et conventui de Villaribus, diocesis Senonensis, totam campipartem cum omnibus pertinanciis, juribus, justiciis et.... spectantibus ad dictam campipartem, salvo eidem relicte et ejus heredibus alio....eidem domine censu quem habet dicta domina in territorio dicte campipartis, quam campipartem dicebat se habere ex hereditate propria ipsius domine Odeline apud Norvillam et in locis circumdantibus in feodo domini Regis ab eisdem monialibus in manu mortua possidendam....Ad hoc autem Guillelmus, filius dicte Odeline, armiger donacionem et quittationem voluit et laudavit. Datum in festo beati Andree, anno millesimo ducentesimo quinquagesimo septimo.

(Archives de Seine-et-Oise. - L'original ayant été rongé en plusieurs endroits nous avons laissé en blanc les passages latins disparus.)

Document XIV

A tous ceux qui ces présentes lettres verront Guillaume de la Chapelle, garde de la prévôté de Montlhéri, salut. Jean le prévôt d'Estrechi, escuyer recognut avoir vendu à religieuses dames l'abaisse et couvent de l'abbaye de Villiers un arpent et demi de terre qu'il avait à La Norville, derrière les courtils, au leu que l'on dit la cousture, tenant au chemin de une part qui s'a dreite à Ledeville et au dit vendeur, d'autre part, tenant en fié de nostre sire le Roi, pour la somme de 12 livres, en l'année 1317.

(Archives de Seine-et-Oise.)

Document XV

A tous ceux qui ces présentes lettres verront Robert de Branles, prévôt de Montlhéri, salut. Savoir faisons à tous que par devant nous comparut en jugement Jehan prévôt d'Estrechi, écuier, congnut et affirma par devant nous qu'il avait vendu aux religieuses de Villiers droiture et deime avec tous les cens et corvées, appartenances et dépendances d'iceux qu'il avait à La Norville et tous les quieux damoiselle Ysabeau de Tygeri tenait, prenait et recevait, devait avoir, tenir et prendre et recevoir par titre de douère le cours de sa vie seulement, si comme il disait, sur les héritaiges et possessions ci-nommées et divisées, c'est assavoir : sur la masure Guiot Bouvier et Jehanne, sa soeur, de La Norville qui tient à la maison que les dites religieuses ont à La Norville, de une part, et au seigneur de la Bretonnière, d'autre part, une droiture et la moitié d'une droiture sur la maison que Pierre Vincent et Sédilot, sa femme, ont et tiennent à La Norville, tenant aux dites religieuses, de une part, et au seigneur de la Bretonnière, d'autre part, mourant en fief tout ce de notre sire le roy, à une foy et hommage, avec tout le droit et l'action, sens, saisine, propriété, possession et seigneurie qu'il y avait, pouvet et entendait y avoir, dont y sez désaisit en notre main comme en main souveraine et veut que les dites religieuses en fussent saisies, tout pour le prix et la somme de 6 livres, sauf toutefois et retenu à la demoiselle Ysabelle tel droit de douaire qu'elle a durant sa vie. En l'année 1320.

(Archives de Seine-et-Oise.)

Sommaire

Chapitre de Notre-Dame de Paris. - Mouvance des Gravelles.

Document XVI

Petrus, Dei gratia epsicopus Parissiensis, omnibus presentes litteras inspecturis salutem in Domino. Notum facimus quod Guido de Norvilla, Aurelianensis canonicus, in nostra presentia constitutus, fide interposita, titulo pignoris obligavit ecclesie Sti Vincenti de Linais totam decimam suam de Norvilla pro ducentis quadraginta libris parisiensis. Recognovit etiam coram nobis idem canonicus se per sacramentum suum promisisse quod illam decimam alienis nequaquam venderet nec pignori obligaret nisi Ecclesie supradicte et promisit quod bona laboraret, quam cito posset, ad hoc, quod jam dicta decima eidem ecclesie posset emptionis titulo devenire. Robertus autem de Gravella, miles, nepos dicti canonici, a cujus feodo movet predicta decima, istam invadiationem concessit et laudavit et tam de fidejussione quam de garandia, corporali fide dedita ; hujus nostre invadiationis canonicus, fide data, et magister Philippus, officialis parisiensis, fide interposità. In cujus rei testimonium, presentes litteras, ad petitionem partium, sigilli nostri munimine fecimus roborari. Actum anno Domini millesimo ducentesimo sexto decimo, mense Novembre.

(Archives nationales. L. 466.)

Document XVII

Omnibus presentes litteras inspecturis officialis curie Pariensis salutem in Domino. Noverint universi quod constitutus in presentia nostra Guido de Lanorvilla, canonicus aurelianensis, vendidit ecclesie beate Marie Parisiensis totam decimam bladi et tractum decima quem habebat apud Lanorvillam pro quingentis libris prisiensibus, de quibus denariis confessus est coram nobis idem canonicus sibi esse plenius saticfactum, renuntians exceptioni non numerate pecunie et preti non soluti et fifem corporalem in manu nostra prestitit quod venditionem istam dicte ecclesie garantizabit et defendet, et insuper de venditione decime dicte garantiznada eidem ecclesie in straplegium dedit quidquid in diocesi parisiensi habet de consensu dominarum feodi, vedelicet Guillelmi de Gravellis scutiferi et Henrici de Lanorvilla militis, quo decimam et tractum decime dicta ecclesia quiete te libere perpetuo possidebit. Hanc autem venditionem concesserunt, laudaverunt et de garandia ferenda fidem corporalem in manu nostra dederunt et se plegios constituerunt dictus Guillelmus de Gravellis, scutifer, primus dominus feodi, et dictus Henricus, miles, secundus dominus feodi supradicti. Preterea, Guillelmus de Gravellis, miles, Ansellus de Gravellis, scutifier, nepotes predicti Guidonis, hanc venditionem et asseruerunt et laudevarunt, fide in manu nostra prestita corparali, promittentes quod contra venditionem istam venire de cetero nullatenus attemptabunt ; idem etiam Ansellus, scutifer, de garandia ferenda se plegium constituit et per fidem. Ad hec jam dictus Guido coram nobis voluit et concessit quod liceat ecclesie Parisiensi emere et in perpetuum possidere unum arpentum terre in feodo suo de Lanorvilla liberum et quittum ab omni onere et consuetudine et censu ad grangiam , si dicta ecclesia voluerit, faciendam et hoc laudaverunt et concesserunt coram nobis tam domini quam nepotes superius nominati ; insuper Guido et alii prenotati supposuerunt se jurisdictioni curie parisiensis ut, ubucumque sint, in eos possemus excommunicationis sententiam promulgare si in aliquo defecerint. Quod ut ratum permaneat in futurum presentes litteras, ad petitionem Guidonis et aliorum superius nominatorum, sigillo parisiensi curie fecimus roborari, anno Domino millesimo ducentesimo trigesimo primo, mense ottobre.

(Archives nationales. LL. 175.)

Document XVIII

Anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo secundo, mense Junio, procurator decani et capituli beate Marie Parisiensis denuntiavit in jure Guillelmo de Gravellis militi, quod ipsi decanus et Capittulum nomine suo impetebantur et molestabantur a Theobaldo et Petro de Dheingnonvilla, fra tribus, nomine uxorum suorum filiarum domini Guillelmi de Gravellis, militis, super decimam et tractum decime de Lanorvilla quam decimam et tractum ejusdem Guido de Lanorvilla, canonicus aurelianensis, vendidit ecclesie beate Marie Parisiensis de qua venditione tenenda et garantizanda cidem ecclesie prefatus Guillelmus de Gravelles, nec miles tempore venditionis scutifer, plegium se constituit, ut dicit dictus procurator, et monuit idem procurator dictum Guillelmum tanquam plegium ut ipse dictam venditionem ecclesie beate Marie Parisiensis garantizet et defendet super hec contra dictos fratres et uxores corum.

(Archives nationales. LL. 175.)

Document XIX

Universis presentes litteras inspecturis Guillelmus, divina permissione Parisiensis ecclesie minister indignus, salutem in Domino. Noveritis quod nos, anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo tertio, mense Decembre, litteras curie Parisiensis non abolitas, non cancellatas, neque in aliqua parte sui juriatas recepimus et de libo ad libum diligenter inspexerimus in hec liba : " Omnibus presentes litteras inspecturis officialis curie Parisiensis salutem in Domino. Noverint universi quod constitutus in nostra presentia Guido de Lanorvilla, canonicus Aurelianensis etc.".....(Puis, suit le texte complet de la charte XVII.)....

Nos vero, Bernardo presbitero et curato de Lanorvilla, in cujus parochia sita est decima predicta, venditionem ipsius decime ex tunc voluisse et ratam habuisse et iterato volente et expresse concedente coram nobis et dicente quod camdem decimam non poterat habere nec voluerat, nec non et omne jus quod ratione juris parochialis ecclesie sue baptismalis in ipsa decima vendita habebat vel habere poterat remittenten cedente et quittante, auctoritate nostra, et parocho consensum prebente, ecclesie beate Marie Parisiensis ipsam venditionem dicte decime volumus, laudamus, concedimus et approbamus et ipsam decimam auctoritate nostra ecclesie Parisiensi perpetuo habendam et possidendam confirmamus. In cujus rei testimonium presentibus litteris nostrum sigillum fecimus apponi.

(Archives nationales. LL. 175.)

Document XX

Universis presentes litteras inspecturis Johannes, ecclesie Parisiensis archidiaconus, salutem in Domino. Neverint universi quod constitutus coram nobis nobilis vir Guillelmus de Gravellis, miles, voluit et concessit coram nobis ut decanus et capitulum beate Marie parisiensis compromittant, si voluerint, de querela que inter cos, ex una parte, Petrum, Theobaldum, Johannem de Grangiis, Reginaldum robertum de Boixeria, armigeros, et corum uxores, ex altera, vertitur super decimam de Lanorvillam, que fuit, ut dicitur, defuncti Guidonis de Lanorvilla, quondam canonici Aurelianensis. Actum anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo quinto, die veneris ante festum beate Marie Magdalene.

(Archives nationales, LL. 175.)

Document XXI

Omnibus presentes litteras inspecturis officialis curie Parisiensis salutem in Domino. Notum facimus quod in nostra presentia constituti Johannes de Gravellis et Reginaldus fratres, Petrus de Boisseria et Theobaldus, frater ejus, recognoverunt se recepisse per manum venerabilis succentoris parisiensis duodecim libras parisiensis quas capitulum parisiensis eisdem, pro bono pacis, ratione decime de Lanorvilla promiserat se daturum. Datum anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo quinto, mense februario.

(Archives nationales, LL. 175.)

Document XXII

Omnibus presentes litteras inspecturis officialis curie Parisiensis salutem in Domino. Notum facimus quod in nostra presentia Johannes de Gravellis scutifer, recognovit se recepisse pro se et Reginaldo farter suo, et Petro de Boisseria, et Theobaldo, frater ejusdem Petri, armigeris, per manum venerabilis viri sucentoris parisiensis, trignita et tres libras parisienses que restabant solvende, ut decibat dictus Johannes de summa quadraginta et quinque librarum parisiensium, quas quadraginta et quinque libras capitulum parisiense, pro bono pacis, ratione decime de Lanorvilla promiserat se daturum. Datum anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo quinto, mense martio.

(Archives nationales, L. 466.)

Document XXIII

Universis presentes litteras inspecturis Odo, decanus de Gambes, diocesis Carnotensis, salutem in Domino. Noverint unversi quod quedam Johanna relicta cujusdam defuncti Guilelmi de Gravellis, militis, et Euphemia filia ejusdem Johanne, filia etiam dicti defuncti Guillelmi, Agnes et Johanna, filie quedam dicti defuncti Guillelmi, suscepte ex defuncta Eremburga, prima uxore dicti Guillelmi, Theobaldus de Tegnonvilla, armiger, dicte Agnetis maritus, et Petrus, frater dicti Theabaldi, maritus dicte Johanne sororis dicte Agnetis, dicerent, ut dicunt, decimam de Lanorvilla, quam Guido de Lanorvilla, quondam canonicus Aurelianensis, vendidit, ut dicitur, ecclesie beate Marie parisiensis, movisse et fuisse pro medietate, ut dicitur, de feodo prefati Guillelmi de Gravellis, militis et tempore venditionis scutiferi, et dicta Johanna diceret, ut dicitur, se doarium habere in feodo ipsius decime et prefati Agnes et Johanna, Theobaldus et Petrus, carum mariti, dicerent, ut dicitur, se jus habere in eadem midietate dicti feodi quia mater carum doerium in eadem medietate habuisset et habere dicerent secundum usus et consuetudines Francie ; et apparet quod predicte filie Agnes et Johanna, suscepte ex prima uxore dicti Guillelmi, nec non et mariti carum prenominati, predicta Johanna, relicta dicti Guillelmi, et Euphemia filia dicti Guillelmi, suscepeta ex dicta Johanna, peterent, ut dicitur, in quantum jus cujuslibet persone eisdem concedebat in dicto feodo, ut decanus et Capitulum, beate Marie parisiensis dictam decimam ponerent extra manum suam, ut dicitur, cum precedentes persone dictam venditionem nec laudassent, nec quittassent, ut decibant ; item, cum Johannes, Robertus et Reginaldus de Gravellis fratres, armigeri, fratres quodam dicti defuncti Guillelmi, dicerent, ut dicitur, dictam decimam movere et esse pro medietate de corum feodo et peterent, ut dicitur, ut ipsi decanus et Capitulum dictam decimam redderent et ponerent extra manum suam, cum dictam venditionem nec laudassent, nec quittassent, ut dicebant, tandem, post multas altercationes, Robertus et Reginaldus de Gravellis, fraters, armigeri, fratres quondam dicti defuncti Guillelmi de Gravellis, Maria, uxor ejusdem Roberti, et Ysabellis, uxor dicti, Reginaldi, coram nobis constituti, dictam venditionem dicte decime a dicto Guidone de Lanorvilla factam ecclesie parisiensi, ut dicitur, et concesserunt et quittaverunt nomine suo et heredum suorum et voluerunt, tanquam primus dictus, pro medietate dicti Robertus et Reginaldus fratres unà cum Johanne de Gravellis, fratre corum, ut ecclesia Parisiensis dictam decimam teneat in perpetuum et possideat in manu mortua sine coactione vendendi aut extra manum ponendi et omne jus et dominium quod in eadem decima et in feodo ejusdem habebant et habere poterant quoquo modo dederunt, cesserunt ey quittaverunt in perpetuum ecclesie parisiensi coram nobis dicti Robertus et Reginaldus fratres et eorum uxores, nihil juris sibi et eorum haredibus in eadem decima retinentes, promittentes, fide prestitia in manu nostra corporali, quod predicta jure hereditario, ratione dotalicii, aut alio jure, per se vel per alios, non venient et quod dicti decimarii, scilicet dicti Robertus et Reginaldus de Gravellis, tanquam primi domini pro mediatate dicti feodi, ecclesie Parisiensi garantizabunt et deffendent in manu mortua sine caoctione vendendi aut ponendi extra manum quandocumque et quocumque de hoc fuerint requisiti contra omnes qui se dicerent primos dominos feodi anteadicti et, ad ista predicta et singula tenenda et adimplenda, suos abligabunt haredes parisiensi ecclesie coram nobis. in cujus rei testimonium presentes litteras sigillo nostro fecimus roborari. Datum anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo quinto, mense Martio.

(Archives nationales, LL. 175.)

Les autres menbres de la famille de Gravelles désignés dans cet acte passèrent un arrangement identique avec le chapitre de Paris devant l'official de ce diocèse,au mois de février, et devant Etienne, doyen de la chrétienté d'Etampes, au mois de mars de l'année 1245.

Document XXIV

Innocentius epsicopus, servus servorum Dei, dilectis filiis Senonen. Carnolen, et Siluanecten, officialibus salutem et apostolicam benedictionem.

Decanus et Capitulum Parisienses, sua nobis petitione, monstrarunt quod, cum Petrus, Theobaldus de Gravellis, Joannes de Granchia, Reginaldus et Robertus de Boisseria, lici Senonen. Carnoten et Parisien, dioceseon, quasdam decimas de Lanorvilla, parisiensis dioceseos, ad eos communiter pertinentes ipsis per violentiam abstulissent, officialis parisiensis in eos, ratione delicti quia pluries ab eo moniti diligenter decimas ipsas restituere con tumaciter recusabant, auctoritate venerabilis fratris nostri episcopi Parisiensis excommunicationis sententiam, exigente justitia, promulgavit, quare humiliter nobis supplicârumt ut camdem sententiam robur faceremus firmitatis debitum obtinere : quocirca discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quantum sententiam ipsam rationabiliter est prolata faciatis auctoritate nostra usque ad satisfactionam condignam appellatione remotà, inviolabiliter interesse, duo vestrum ea nihilominus exequantur. Datum Lugduni, XVI kalendarum octobris, Pontificatus nostri anno tertio.

(Octobre 1245. Archives nationales, L. 466.)

Document XXV

Omnibus presentes litteras inspecturis officialis curie Parisiensis salutem in Domino. Notum facimus cum pacificatum est inter decanum et capitulum Parisiense, ex una parte, nobilem mulierem Jaohannam de Thegnonvilla relictam defuncti Guillelmi de Gravella militis, Euphemiam ejus filiam susceptam e dicto Guillelmo, Petrum et Theobaldum armigeros fratres et eorum uxores, Reginaldum, Robertum et Johannem armigeros et eorum uxores, ex alterà, super contentionem que erat inter ipsas partes super decimam de Lanorvilla, quam defunctus Guido de Lanorvilla quondam canonicus aurelianensis vendiderat ecclesie Parisiensi, ad quam decimam garantizandam eidem ecclesie petebant ipsi decanus et capitulum in jure coram nobis nobilem virum de Escharconio dictum de Gravella militem tanquam heradem dicti venditoris supradicti ad reddendum eisdem dampna illata sibi super dictam decimam per dictam dominam Johannam et Euphemiam filiam ejusdem, et per dictos armigeros et eorum uxores ; tandem, super hiis compositum sit in hunc modum inter dictum decanum et capitulum parisiense et dictum nobilem virum Guillelmum de Escharconio dictum de Gravella militem coram nobis : ad hec prefatus Guillelmus miles, nobilis mulier Alipdis uxor ejus, pro dictis dampnis et expensis factis in prosecutione litis nostra prestita corporali, se reddituros et soluturos eisdem decamo et capitulo vigniti libras parisienses infra octavam omnium sanctorum proxime venturam et, pro eisdem vigniti libris, dicti decanus uxorem et eorum heredes quittaverunt de dampnis et expensis supradictis quantum ad hoc jurisdictioni curie Parisiensis se supposuereunt. Datum anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo sexto, mense maio.

(Archives nationales, L. L. 175.)

Document XXVI

Omnibus presentes litteras inspecturis officialis curie Parisiensis salutem in Domino. Notum facimus quod in nostra presentia constituti Andreas dictus ad denarios, Johannes Coquillart, Matheus Elicus, Johannes Anglicus, Guiardus dictus parcens verum, Guerinus Brolié, Guillelmus Avice, Henricus dictus sine denariis, Bertrandus dictus Trone, Petrus Roucelli, Radulplus dictus le faucheur et Henricus filius defuncti Andree, omnes de parochia de Norvilla, asseruerunt in jure coram nobis quod ipsis habetant et possidebant terras quasdam sitas in parochia predicta in decimatione venerabilium virorum decani et capituli parisiensis, videlicet : dictus Andreas unum arpentum, Johannes Coquillart dimidium arpentum, Matheus Elicus dimidium arpentum, Johannes Anglicus unum quarterium, Guiardus predictus unum quarterium, Guerinus predictus tria quarteria, Guillelmus Avice quinta quarteria, Henricus dictus sine denariis unum arpentum, Bertrandus dimidium arpentum, Radulphus predictus unum arpentum, Petrus Roucelli dimidium arpentuum, Henricus filius defuncti Andree unum arpentum. Asseruerunt ipsi homines prenominati quod easdem terras quibuslibet ipsorum hominum sedere in portionem et quantitatem que habetur, ut dictum est, tam in vincis, quam masuris, asserentes eliam in jure coram nobis ipsi homines quod pro quolibet arpento tenentur reddere et solvere dictis decano et capitulo perisiensi, ad unum edictum mandatum, quator sextaria vini, scilicet mere gutte, et pro dimidio arpento duo sextaria et pro uno quarterio unum sextarium ejusdem vini annuatim in vindemiis , ita eliam quod, quolibet anno in posterum cum vindemias colligent, denuntiabunt decano et capitulo vel eorum servienti seu mandatario diem quà eamdem vindemiam fullare volent, ut veniant quesitum decimam suam et cum venerit serviens capituli accipiet in cupa, ubi vindemia vinearii ponetur, sine contradictione aliqua, decimam sibi debitam, ut dictum est, ad mensuram de Castris, quam idem serviens secum portabit, et si forte contigerit aliquo anno in posterum vinum non crescere in vineis seu masuris anteadictis anno sequenti tenebunter decimam duplicare quilibet ipsorum hominum sed in quantitatem vinee seu masure quam tenerent, et ad promissa omnia et singula tenenda et firmiter in perpetuum adimplenda obligant se et suos heredes sive successores quoscumque homines supradicti nec non et omnia bona sua ubicumque et in quibuscumque consistant et vineas seu masuras predictas specialiter et sponte eidem capitulo parisiensi obligatas specialiter reliquerunt, promittentes ipsi homines nominati omnes et singuli in jure coram nobis, spontanea voluntate et ex certa scientia, fide in manu nostra prestita corporali quod dicto servienti seu mandatario dicti, capituli nullatenus se opponent quum dictam decimam in eorum euppos ; ad mensuram predictam, annuatim libere eadem et singula et omnia promissa inviolabiliter observabunt et fideliter adimplebunt. Preterea prenominati Henricus sine denariis et Bertrandus dictus Trone promiserunt uterque eorum in solidum et per fifem quod facient et procurabunt quod Aubertus dictus Sancte similiter reddat annuatim pro uno arpento vinee quod tenet in decimatione predicta quatuor sextaria vini, sicut et alii facient, prout superius continetur, et ad hoc obligant se et sua pro eodum auberto ipsi Henricus et Bertrandus capitudo memorato, insuper omnes et singuli homines prenominatw promiserunt sub prestita fidei religione quod contra promissa, vel aliquod de promissis, per se aut per alium non venient in futurum. In cujus rei testimonium, ad petitionem supradictorum hominum, sigillum curie Parisiensis presentem cartam fecimus communiri. Datum anno Domini millesimo ducentesimo quinquagesimo quinto, mense aprili.

(Archives nationales, L. L. 175.)

L'année suivante, le jeudi après la Quasimodo, un engagement fut passé dans les mêmes termes entre le chapitre de Paris et plusieurs habitants de La Norville et de Châtres.

Document XXVII

Omnibus presentes litteras inspecturis officialis curie Parisiensis salutem in Domino. Notum facimus quod in nostra presentia constituti Rogerus dictus Facillon et Eremburgis, uxor ejus, asseruerunt et recognoverunt in jure habere et possidere quamdam masuram continentem unum arpentum terre, in quo arpento terre est quedam domuscula sita apud Lanorvillam, in censiva defuncti Guillelmi de Gravellis, militis, quam masuram cum domuscula et pertinenciis ejusdem masure ipsi Rogerus et Eremburgis, ejus uxor, recognoverunt in jure coram nobis se vendidisse et in perpetuum quittavisse viris venerabilibus decano et capitulo parisiensi pro quatuordecim libris parisiensibus jam eisdem venditoribus solutis, traditis et numeratis, prout ipsi venditores confessi sunt coram nobis, renuntiantes espresse et ex certa scientia exceptioni non numerate pecunie, ita quod predictum capitulum in loco predicto construere, edificare possit quamdam granchiam ad opus ipsorum decani et capituli prout melius voluerint et viderint expedire et promiserunt ipsi Rogerus et Eremburgis, ejus uxor, spontanea voluntate et ex certa scientia, fide in manu nostra prestita corporali, quod contra venditionem ey quittationem predictas jure hereditario, ratione conquestus, dotis, dotalicii, vel alio quoquo jure per se aut per alium non venient in futurum et quod dictam venditionem, ut dictum est, factam memoratis decano et capitulo garantizabunt et liberatum in judicio et extra quoties opus fuerit contra omnes et de ista garandia, ut dictum est, ferenda supra dictis decano et capitulo bona sua mobilia et immobilia, presentia et futura ubicumque et in quibuscumque consistant in contraplegium obligarunt et obligata promiserunt et specialiter reliquerunt. In cujus rei tetimonium, ad petitionem supradictorum venditorum, presentem cartam sigillo curie Parisiensis fecimus roborari. Datum anno Domini millesimo ducentesimo quinquagesimo quinto, die lune post festum sancti Clementis.

(Archives nationales, L. L. 175.)

Document XXVIII

Unversis presentes litteras inspecturis officialis curie Parisiensis salutem in Domino. notum facimus quod coram nobis constitutis Johannes de Gravella, armigero, recognovit et asseruit coram nobis quod Guido de Lanorvilla, quodam canonicus aurelianensis, voluit et concessit quod liceret ecclesie praisiensis emere et in perpetuum possidere unum arpentum terre in feodo suo de Lanorvilla liberum et quittum ab moni onere, consuetudine et censu ad grangiam, si dicta ecclesia voluerit, faciendam, asseruit eliam dictus Johannes quod dicta ecclesia parisiensis emit unum arpentum terre in feodo de Lanorvilla nunc ad ipsum ex successione sua paterna pertinente, et voluit et concessit dictus Johannes quod dicta ecclesia parisiensis dictuym arpentum terre situm in feodo ispsius Johannis de Lanorvilla teneat et possideat in perpetuum liberum et quittum ab omni onere, consuetudine et censu in manu mortua sine coactione vendendi aut extra manum ponendi et promisit dictus Johannes, fide in manu nostra prestita corporali, quod supradicto arpento terre jam empto in suo feodo de Lanorvilla dictam ecclesiam parisiensem nullatenus molestabit, nec contra concessionem et emptionem predicti arpenti per se aut per alium quocumque jure venier in futurum. Datum anno Dommini millesimo ducentesimo quinquagesimo sexto, die sabbati post festum beati Nicolai hiemalis.

(Archives nationales, L. L. 175.)

Sommaire

Mouvance du roi. - Fief des Carneaux.

Document XXIX

Universis presentes litteras inspecturis officialis curie Parisiensis salutem in Domino. Noverint universi quod Henricus de Lanorvilla et Thomas frater ejus, militis, in presentia nostra constituti, recognoverunt se vendidisse decano et capitulo parisiensi, pro quinquaginta et una libris parisiensibus, de quibus recognoscunt sibi fuisse plenarie satisfactum, quoddam herbergagium situm apud Lanorvillam et circiter duo arpenta terre circa idem herbergagium, quod predictam terram garantizabunt eisdem secundum usus et consuetudines Francie contra et quod contra istam venditionem per se aut per alium non venient in futurum ; promiserunt insuper dicti venditores, et ad hoc se sub fide prestita adstrinxerunt, quod dictam venditionem facerent laudari, quittari et concedi infra Pentecosten venturam a Comitissa et Margareta sororibus, filiabus quondam defuncti Guidonis de Lanorvilla, de quarum feodo dictum herbergagium et terra movere dicuntur, et eamdem venditionem concedi facient et laudari a maritis ispsarum sororum infra mensuem postquam contraxerint cum eisdem, quoque istas quinquaginta et unam libras et preterea vigniti libras pro pena dampni et deperditionis reddere tenerentur decano et capitulo memoratis. Sciendum liquide est quod dicti fratres milites promiserunt se soluturos dictas quinquaginta et unam libras cum vigniti libris viginti libris similiter pro pena dampni et deperdintionis dictis decano et capitulo et omonia costamenta sive expensas factas sive positas circa herbergagium et terras predictas ad dictum virorum bonorum si dominus Rex, a quo dicte sorores tenere predicta dicuntur, infra tres annos proxime venturos compelleret dictos decanum et capitulum dictum herbergagium et terram ponere extra manum suam, vel nisi permitteret eos dictum herbergagium et terram quiete et pacifice possidere, et dicti decanus et capitulum tenerentur restituere eisdem sororibus dictum herbergagium cum terra in eque bono statu in quo ea receperunt ab eisdem. Ad hec dominus Petrus de Guillervilla miles et Petrus de Castris scutifer se fidejussores et principales assistunt debitores de predictis sexaginta et undecim libris et de espensis, si que fient in dicto herbergagio, decano et capitulo parisiensi persolvendis si dicte sorores et eorum mariti non quittarent, concederent et lauderent dictam venditionem, prout superius est expressum, et si dominus Rex, infra triennium, prohiberet ne decanus et Capitulum predicta tenerent pacifice et quiete. in cujus rei testimonium presentes litteras sigillo curie Parisiensis fecimus roborari. Datum anno domini millesimo ducentesimo trigesimo primo, mense martio.

(Archives nationales, L. L. 175.)

Document XXX

Petunt decanus et Capitulum beate Marie Parisiensis a Petro de Guillervilla, milite, et a Petro de Castris, scutifero, sexaginta et undecim libras parisienses, ad que solvende se principaliter obligaverunt nisi Comitissa et Margareta sorores, filie quondam defuncti Guidonis de Lanorvilla, harbergagium suum apud Lanorvillam cum duobus arpentis terre juxta herbergagium, que Henricus de Lanorvilla et Thomas fratres carum milites vendiderunt dictis decano et Capitulo, infra Pentecosten proxime petitam dictis decano et capitulo non lauderent, concederent et quittarent et a maritis dictarum Comitisse et Margarete infra mensem postquam cum ipsis matrimonium contraherent concedi facerent et quittarent, unde cum, tempore pretermisso, non fuit facta quittatio et concessio predicta, petunt de canus et Capitulum dictas sexaginta et undecim libras parisienses.

(Archives nationales, L. 466.)

Document XXXI

Officialis curie Parisiensis de Linais et Sancti Clementis de Castris presbyterie salutem. Mandamus vobis quod, prout vobis subierunt, citetis Petrum de Guillervilla militem et Petrum de Castris scutiferum ad diem mensis post festum beati Martini hiemalis coram nobis capitulo parisiensi responsuros. Datum anno Domini millesimo ducentesimo trigesimo secundo.

(Archives nationales, L. 466.)

Sommaire

Chartreux de Vauvert.

Document XXXII

A tous ceux qui ces presentes lettres verront Guillaume Thibout, prevost de Montlhéri, salut : nous fesons à savoir à tous que par devant nous vindrent en dret Renaud de Frangeville, escuier, et damoiselle Ysabel, sa fame et Pierre de Denonville, escuier, et requirant qu'il avaient et poursuivaient ensemble terre et autres chauses plusieurs à Lanorville et elles ques autour et au moulin de Fourcon, laquelle terre et toutes les autres chauses qui sont au leu dessus dit  et autour le dit Renaut et sa fame accorderant et voudrant par acord ont par eschange que icelle terre et autres chauses toutes soient a toujours mes perpetuellement audit Pierre de Denonville, cousin de ladite domoiselle et aux hers d'icelui Pierre ou telle congenère que ledit Pierre veust, et accorda pardevant nous que ledit Renaut et sa fame et leurs hers aient et pringnent à toujours mes perpetuellement sans nul contredit le cens de Lanorville qui vaut treize livres et quatorze souls parisis de rante chacun an qui ayent en fié dou rei et la seingnoire et les aventures de ce cens et est a savoir que tous les mars dou pressouer et les rouages sont audit Pierre et à ses hers ainsi que comme les autres chauses les quels Renaut et sa femme et Pierre s'accorderant au chauses et aus convenances dessus dites, si comme elles sont dessignées et promettant en bone foi que james ne vendront à l'encontre de nulle chause et james ne tendront ces convenances les uns les autres bien et loiaument sans bares et sans fraude, et pour toutes ces convenances tenir a tousjours mes ils ont obligé les uns envers les autres et envers leurs hers aus leurs hers les biens de leurs hers et tous leurs biens meubles par les prevosts de Montlhéri, sans autres seigneur avouer et outre renoncié a toutes exceptions de mal déclarer, de tricherie, à tout privillège de croix prise ou a prendre, à toutes indulgences obtenues et acquises et a toute coutume de pais, à ce que l'une partie ne l'autre ne puis alléguer doresnavant et a toutes chauses pourquoi ils precient dire contre ce présent escrit de dret ou de fet ; en tésmoignage de ceste chause nous à la requeste des personnes dessus dites eimes ces lettres sceller par Jehan Mulier garde dou scel de la dite prevosté de Montlhéri. Ce fut fet en l'an de Notre Seingneur MCC quatre vinz et deux, au mois de feuvrier le vendredi auprès les huitièmes de la chandeleur.

(Archives du château de La Norville.)

Document XXXIII

Universis presentes litteras inspecturis officialis curie Parisiensis salutem in Domino. Noveritis quod coram nobis constituti Reginaldus de Frangevilla, armiger, et Ysabellis de Dampnonvilla, ejus uxor, asseruerunt coram quod ipsi habebant, tenebant et possidebant quatuordecim libras parisienses minuti census annui ex hereditate dicte Ysabellis, ut dicebant, quas quatuordecim libras ipsi percipiebant annuatim in festo Sancti Remigii specialiter super quinquaginta arpenta vinearum, vel circiter, que vulgaliter interpretantur ad tres cruces et generaliter super allis terris arabilibus sitis in diversis pieciis in villa et territorio de Lanorvilla in feodo et dominio illustris Regis Francie, nullo alio mediante, de quibus quatuordecim libris parisiensibus minuti census predicti conjuges recognoverunt et confessi sunt coram nobis intuitu caritatis et obremedium animarum suarum se dedisse et concessisse quittavisse religiosis viris priori et conventui Vallis viridi, prope Parisiis, ordinis cartusiensis et prioartui ejusdem loci in puram et perpetuam eleemosinam donatione facta inter vivos et sine spe dominii de cetero revocandi ; promiserunt etiam dicti conjuges, fide et juramento prestitis ab eisdem coram nobis, quod contra hujusmodi donationem et concessionem per se aut per alium non venient in futurum nec venire procurabunt : voluerunt etiam et concesserunt quod predicti religiose super dictas quatuordecim libras predictam quittanciam habeant et percipiant annuatim in perpetuum absque aliqua sui vel heredum suorum contradictione, quin possint et valeant dictam quittanciam libere, pacifice ey quiete in puram et perpetuam eleemosinam possidere et habere, obligantes quantaum ad hec se heredesque suos, bona sua heredumque suorum mobilia et immobilia presentia et futura ; jurisdictioni curie Parisiensis se supposuerunt ubicumque se duxerint transferendos. In cujus rei testimonium sigillum curie Parisiensis presentibus litteras duximus apponendum octogesimo secundo, die sbbati post octavas purificationis beate Marie Virginis.

(Archives du château de La Norville.)

Document XXXIV

Philippus Dei gratia Francorum Rex. Notum facimus universis tam presentibus quam futuris quod cum prior et fratres de Valle viridi, juxta Parisiis, ordinis Cartusiensis, post tempus infra ordinatione prefinitum acquisierunt in feodo nostro per empcionem a Reginaldo de Frangevilla armigero et Ysabelle uxore ejus quatuordecim libras parisienses minuti census, moventis de propria hereditate dicte Ysabellis siti apud Norvillam et in territorio ejusdem ville super terris et vineis, solvendas anno quolibet in festo Sancti Remigii ab hominibus tenentibus dictas terras et vineas, sub pena quinque solidorum pro emenda solvenda a quolibet homine non solvente censum suum in predicto festo, cum dominio, vendis, saisinis, justicia et expletis, ac omni jure quod dictus armiger et ejus uxor in premissis omnibus habebant vel habere poterant ratione quacumque  sicut in litteris propositure Parisiensis super his confectis dicitur contineri ; Nos predictam acquisitionem et empcionem, quantum in nobis est, ratas et gratas habentes volumus et concedimus eisdem religiosis ob remedium animarum inclite recordationis illustrissime Domini et genitoris nostri Ludovici, quondam Francorum Regis, et Ysabellis quondam uxoris nostre, olim Francorum regine, ac predecessorum nostrorum, et pietatis intuitu, quod prefati religiosi predicta acquisita possint in perpetuum tenere et possidere pacifice et quiete, sine coactione aliqua vendendi, vel extra manum ponendi, salvo in aliis jure nostro et jure in omnibus quolibet alieno. Quod ut ratum et stabile permaneat in futurum presentibus litteris nostrum fecimis apponi sigillum. actum Parisiis, anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo secundo, mense marcio.

(Archives du château de La Norville.)

Document XXXV

A tous ceux qui ces présentes lettres verront Gilles de Compiègne, garde de la prévosté de Paris, salut. Nous faisons à savoir que par devant nous vint Renaut de Frangeville, escuier, et requerant en droit que comme li et Ysabel, sa fame, eussent vendu au prieur et au convent de Vauvert de les Paris, de l'ordre de Chartreuse, quatorze livres de menu cens par an à Lanorville franches et quittes dou propre heritaige de la dite Ysabel, mouvans de nostre seigneur le Roi de France nu à nu, et seurs Pernelle et Johanne sa seur, sereurs à la dite Ysabel, nonains de Villiers, eussent en ces quatorze livres cinquante sols parisis, si comme elles disaient, chascun an à leur vie tanseulement, laquelle chose ne fut pas dite, ne requonnue à la vente feite, si comme le dit Renaut disait, pour desdommanchier les devant dis le prieur et le couvent le dit Renaut, en non de li et de sa fame, si comme il disait, se oblige et promist par devant nous à paier tous les ans tant comme les deux nonains vivront ou cele qui seurvivra, au jour de la Saint Remi, à Lanorville, au dis religieux de Vauvert cinquante sols de Paris, ou landemain à Vauvert en leur maison et, se il en fallait, il veut et promet de chascune journée, jusques à tant qu'il paie le principal, pour paines paier sis sols de Paris, trois au Roi et trois au dis religieux avecques tous les dépans que ils feront pour ce pourchacier et en serait tenu à croire à la simple parole de leur messaige, et promist par son léal créant par devant nous à tenir toutes ces choses de sus dites et quand à ce tenir fermement il a obligé et soumis li et ses hoirs, tous ses biens et les biens de ses hoirs muebles, et non muebles présens et à venir ou que qu'ils soient  et espéciamment environ dis arpens de terre graignable, qui fu jadis ar rémois, que ledit Renaut avait, si comme il disait, tenant dou long des terres mon seigneur Jehan de Cheintrians chevalier et d'autre part au terres feu Salot le Grier, si comme il disait, et vignes qu'il avaient à Yssi de les Paris, les quelles l'on apele les vignes du pressoir a justicier au prévost de PAris ou au seigneur suzerain qui issereent trouvés, des quieus dis arpents et des quieus vignes le dit Renaut se dessaisi des ores en droit en nostre main par le bail de ceste lettre à justicier en la manière qu'il est dit dessus en tele manière qu'il ne les puisse vendre, despendre, donner, aumôner, ne mettre hors de sa main sans la volonté des religieus hommes desus dis devant après la mort des dueus nonains dessus nommées : et quant à ce fet li dit Renaut tant au non de li comme de sa fame, si comme il disait, a renoncés à tous privilège de croix prise ou à prendre, à tous engins et à toutes decevances et à toutes les choses qui aidier le pourraient en ce cas. Et en tesmoing de ce nous avons mis le scel de la prévosté de Paris en ces lettres, l'an de grâce mil et deux cens et quatre vins et trois au mois de février.

Document XXXVI

A tous ceux qui ces présentes lettres verront Gilles de Compiègne, garde de la prévosté de Paris et bailly de Montlhéri, salut : Nous faisons à savoir que comme Renaut de Frangeville écuyer et damoiselle Ysabel, sa fame, eussent vendu, octroié et quitté par non de perpétuelle vente à religieus hommes et honestes au prieur et au couvent de Vauvert de les Paris de l'ordre de Chartreuse, pour 208 de Paris, leurs quites quatorze livres de Paris de menu cens que ils avaient et percevaient chascun an de l'héritaige de la dite Ysabel, le jour de la Saint Remi, à Lanorville et au terroir d'icelle ville sur fiefs, sur vignes avecques la seignorie, ventes et censives, exploits et esmoluments, tous qui pour restant de ces choses leur avenaient ou pouvaient advenir et eschoir, des quieus quatorze livres de menu cens et de tous les émolumens qui en portent effet li devant dis Renaut et sa fame ne s'estaient pas dessesis en notre main et la dite Ysabel fut en tel état que elle ne povait mie venir sainement par devant nous, pour ce fere donnons procuration a nostre sire Guillaume Thibout, prevost de Montleheri, espécialement pour prendre la dessaisine dou dit escuier et de Ysabel sa fame, et il prist la dessaisine, la nous raporta en nostre main, et nous, du commandement especial de notre seigneur Louis de France, qui en pure aumosne aux devant dis religieus ces quatorze livres de menu cens a voulu amortir, iceux devant dis religieus en avons mis en saisine, sauf le droit de notre seigneur lou roy en autres choses et l'autrui. Et en tesmoing de ce nous avons mis le scel de la prévosté de Paris en ces lettres, l'an de grâce mil ce quatre vins et trois, le samedi après la Saint Jean Baptiste.

(Archives du château de La Norville.)

Document XXXVII

Universis presentes litteras inspecturis Ranulphus, permiossione divina parisiensis ecclesie minister indignus, salutem in Domino. Noveritis quod in nostra presentia constitutus Petrus, rector ecclesie de Lanorvilla, confessus fuit cum inter ispsum suo et ecclesie sue nomine ex una parte, Reginaldum de Frangevilla armigerum, priorem et fratres Vallis viridi, propr Parisiis, ordinis Cartusiensis, ex altera, contentio oriretur super sexdecim solidis parisiensibus annui redditûs quos dictus rectorsuo et ecclesie sue predicte nomine dicebat se debere percipere et habere singulis annis super quatuordecim libris parisiensibus annui redditûs in minuto censu, in villade Lanorvilla, venditis a dicto Reginaldo priori et fratribus supradictis, tandem de bonorum virorum consilio idem rector predictis armigero, priri et fratribus et omnibus aliis ab ipsis in dicto censu causam habentibus dictos sexdecim solidos remisit penitus et quittavit et quidquid ab ipsis vel eorum ratione dictorum sexdecim solidorum et arreragiorum eorum posset petere pro omni tempore retroacto, pro dicta autem quitatione predictus armiger dicto rectori dedit sexdecim libras parisienses implicandas et commutandas in augmentationem et utilitatem presbyterii ecclesie supradicte, super quibus idem rector se tenuit coram nobis plenarie pro pagato. nos autem, quia in premissis utilitatem ecclesie vidimus supradicte, predictas quittationem et remissionem ratas habuimus et habemus et authoritate nostra confirmamus. In cujus rei testimonium sigillum nostrum presentibus litteris duximus apponendum. Actum et datum apud Gentiliacum anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo octavo, die dominica post Trinitatem.

(Archives du château de La Norville.)

Sommaire

Lettre de Charles VIII.

Document XXXVIII

Charles, par la grâce de Dieu roy de France, a nos amés féaulx les gens tenant et qui tiendront parlement à Paris, salut et dilection. Humble supplication de notre amé et féal notaire et serviteur maistre Pierre Le Prince entendue que puis certain temps en çà s'est meu procès tant en notre dite Cour que pardevant nos amés et féaulx conseilliers les gens tenant les requestes de notre palais à Paris et ailleurs entre nos bien amés religieux, prieur et couvent de Notre-Dame de Vauvert, de l'Ordre chartreux d'une part et le dit suppliant de l'autre, sur les quels procès qui sont indécis les dites parties, pour nourrir paix et amour entre elles, accorderaient volontiers, mais elles doubtent que faissiez difficulté de les recevoir à passer le dit accord et appoinctement en notre dite cour, obstant certaines appellations relevées en icelle, lesquelles ne nous touchent rien fors l'amende, si en fin de cause il estait dit mal appelé, sans suivre leur octroier nos congié et licence humblement requérant iceulx. Pourquoy nous, ces choses considérées, voulant  échuier plais et procès et nourrir paix et amour entre nos subjects aux dites parties avons en dit cas donné et octroié, donnons et octroions de grâce espécial par ces présentes congié et licence de pacifier et accorder ensemble de toutes les dites causes et d'icelles de partir de notre dite cour et de tous procès sans amende en rapportant l'accord sur ce fait par devers ladite cour pour y avoir tel égard que de raison pourvuque sur ce aucun arrest ou jugement ne s'en soit ensuivi ; et vous mandons que de notre congié et licence vous faites, souffrez et laissez les dites parties jouir et user plainement et paisiblement sans sur ce leur mettre, ou donner, ne souffrir être mis, ou donné contredit ou empeschement au contraire, non obstant quelconques lettres impétrées ou à impétrer à ce contraires. Donné à Paris le XVe jour de mars, l'an de grâce mil quatre cent quatre vingt et quatre et de notre règne le deuxième.

(Archives du château de La Norville.)

Sommaire

Inscription d'une pierre tombale dans l'église de La Norville.

Cy devant gist venerable et discrette persone maistre Loys Jubin prêtre natif de cette parroisse en son vivant vicaire de Leudeville qui trespassa aud'lieu de Leudeville le VIe jour doctobre lan mil VeXL lequel a fondé troys obis solenelz assavoir vigilles a neuf pseaulmes et IV lesons et recomandasses messe heaulte de requien et libera le tout a chappes diacre et sobz diacre pain et vin a loffrande fondez de chacun seize soulz pisis ded rentes rachetables cest assavoir lun desd' obis en lesglise de ceans qui se dira pour chacun an le VIe jour doctobre lautre en lesglise dud'lieu de Leudeville qui se dira pour chacun an le VIe jour de febvrier et lautre en lesglise de St Germain qui se dira pour chacun an le VIe jour de juing pour lame dud'deffunt et de ses amis trépassés et pour se faire led'deffunt a oblige lous heritaiges assis sur lesd'lieus tant que les marguilliers seront tenus pour gerant et la ou lesd'rentes seront rachetez lesdits marguilliers desdis lieus ou leurs successeurs seront tenus remployer les deniers du rachapt en autres rentes bonnes et valables en appelant préalablement deulx ou troys des prochains parens dud'deffunt affin que lesdis services soit dictz par chacun an et continuez à tous jours.

Sommaire

Erection de la croix St Claude.

L'an de grâce 1671, le 16 de Novembre, fut apportée dans l'église de ce lieu de La Norville une grande croix de bois par les nommés Claude Pillas, Antoine Rault et Louis Julien demeurant à Châtres, à la prière et réquisition des quels j'ai icelle croix bénite, suivant les pouvoirs à moi donnés par Mgr l'archevêque de Paris en date du 13 du mois de Novembre, an présent, après laquelle bénédiction ont icelle croix portée et plantée sur le terroir de ce lieu au carrefour qui sépare le chemin de Leudeville et celui de Marolles, ce que j'ai inscrit, pour servir de mémoire à la postérité, les jour, mois et an sus. - DE VALSEME, curé.

(Archives communales.)

Sommaire

Rétablissement de la succursale après le Concordat.

Assemblée du Conseil municipal de La Norville. - Séance publique du 26 thermidor an XII (24 juillet 1804).

Le conseil municipal de la commune de La Norville, canton d'Arpajon, étant assemblé sur la convocation du maire de ladite commune, celui-ci a donné lecture d'une lettre du conseiller d'Etat préfet du département de Seine-et-Oise datée du 16 du présent mois par lequelle il est demandé au Conseil s'il y a lieu de supprimer la succursale de la commune et, dans le cas où quelle commune le conseil pense que La Norville devrait être réunie pour le culte. Dans ce cas où il y aurait lieu de conserver ladite succursale, la lettre préfectorale demande s'il ne serait pas convenable de réunir à La Norville une ou plusieurs succursales voisines et aussi les raisons qui pourraient déterminer cette réunion.

Ledit Conseil, aprés avoir délibéré et pris l'avis de chacun de ses membres, a été d'avis de répondre à monsieur le Préfet, sur la première question, qu'il n'y avait pas lieu de supprimer la succursale de La Norville, cette commune, composée de 500 âmes, n'étant voisine d'aucune autre ayant un desservant et ne pouvant être réunie à la commune d'Arpajon, la plus proche, sans les plus grands inconvénients détaillés dans la réponse faite à Monsieur l'évêque de Versailles qui a consulté la commune sur le même objet.

Pour obéir à la demande de monsieur le Préfet, le Conseil a résolu de répondre à la seconde question qu'il n'y avait dans le voisinage de La Norville que deux surccusales susceptibles d'être réunies à notre commune;l'une, de Guibeville, dont les habitants, avant leur réunion à la commune de Marolles, ont loué des bancs et rendu le pain bénit à La Norville ; l'autre, celle de la Bretonnière, dont les habitants ont aussi loué des places dans notre église.

Le Conseil a finalement arrêté de supplier monsieur le Préfet de vouloir bien conserver la succursale de La Norville. Tous les habitants sont fort attachés à leur religion et à son culte, et ils verraient avec la plus grande peine une réunion qui les forcerait à s'en éloigner et à ne plus en remplir exactement les devoirs. Fait et arrêté en assemblée le 26 thermidor an XII.

Desbruères, maire; Rondin, adjoint ; Dijon, Pierre Avenard, Bouteloup, François Prunier, Brulé, Montet, Carqueville, Bedeau, Laurent Avenard, Montet.

(Archives communales.)

Sommaire

Baillis et Maires Curés Instituteurs
Baillis
Delabarre, 1610.
Vacher, 1620.
Dupont, 1636.
Jean Leroy, 1664.
De Sartes, 1682.
François Leroy, 1698.
Dautrive, 1750.
 
Maires
Pierre Renard, 1790.
Jean Gillet, 1791.
Pierre Avernard, 1792.
Jacques-Etienne Montet, 1794.
René-Michel Desbruères, 1799.
Laurent Avenard, 1806.
Comte Louis de Castries, 1813.
Comte Eugène de Castries, 1817.
Etienne-Albert Dautrive, 1825.
Aubertin Lochard, 1839.
Albert-Aimé Dautrive, 1844.
Aubertin Lochard, 1858.
Charles Lefevre, 1878.
Bernard, 1245.
Pierre, 1282.
Martin de Cheriens, 1302.
Nicolas Gouin, 1482.
Nicolas Hersant, 1505.
Mathurin stable, 1580.
Jean Noblet, 1585.
Thomas Simon, 1587.
Jean Revel, 1611.
Jean Darras, 1619.
Firmin Lemoyne, 1622.
Jean Gomard, 1632.
Jean Lesne, 1635.
Nicolas Auvray, 1636.
Jean Camel, 1646.
René Loppé, 1650.
Sébastien de Valsemé, 1651.
Denis Poulain, 1673.
Noël le Hée, 1680.
Antoine Goullon, 1686.
Jean-Marie de Villerval, 1726.
François Adam, 1730.
Guillaume le Chevalier, 1738.
Gabriel Belair de la Chapelle, 1740.
Louis-Nicolas le Conte, 1753.
Jacques Oudet, 1776.
Patrice Callan de Capragh, 1784.
Jacques Guillaumey, 1789-93.
Charles Aubert, 22 juin 1795.
De Béringuier, 1812.
Pierre Martin, 1815.
Antoine Meunier, 1826.
Jean-Baptiste Aguettand, 1848.
Jacques Crozemarie, 1857.
Alphonse Nentien, 1868.
Eugène Genty, 1879
Toussaint Courbays, 1677.
Claude Louvain, 1685.
Jean Guilleton, 1688.
Simon Houdin, 1718.
Jean-Baptiste de la Clef, 1733.
Gabriel Auvert, 1734.
Hugues Poussepin, 1741.
Louis Onfroy, 1744.
Simon Houdin, 1751.
Gabriel Delton, 1766.
Claude-Français Gastel, 1772.
Pierre Pllion, 1774.
Jean Lahoussaye, 1776.
Pierre-Mathieu Chaudet, 1779.
Louis Boudier, 1784.
Louis-François Harmand, 1792.
Jacques Delabarre, 1804.
Antoine Favereau, 1808.
Jean-Baptiste David, 1817.
Charles Chantoiseau, 1824.
Antoine Favré, 1893.
Léon Egasse, 1873.
Claude Thouillot, 1875.
Frédéric Raquillet, 1887.
Eugène Cauchoix, 1895.
Oscar Thibaut, 1896.

Sommaire


HTML 5 valide Feuille de style CSS 3 valide